Hoe ziet kerst eruit in...? Verrassende internationale consumptie- en productiestatistieken voor de kerstperiode

Een favoriete kerstlekkernij in Frankrijk is de 'bûche de Noël' of kerstboomstam, die het boeiende verhaal over de geschiedenis van Kerstmis in dit land vertelt. Vandaag de dag is de bûche de Noël een soort dessert – opgerolde chocoladecake gevuld met banketbakkersroom en versierd of bedekt met glazuur om het op een houten boomstam te doen lijken. Maar dat was vroeger anders.

De bûche de Noël was oorspronkelijk een echte boomstam, die op de dag voor kerst naar binnen werd gehaald en gedurende de volgende 12 dagen langzaam werd verbrand, met de laatste dag op Driekoningen op 6 januari. De ceremonie zou geluk brengen voor het komende jaar. In verschillende regio's werd de boomstam bestrooid met verschillende dingen, zoals wijn en zout, om de vlammen van het vuur een andere kleur te geven. Naarmate het aantal open haarden afnam, werd de traditie langzaam maar zeker vervangen door decoratieve alternatieven en de eetbare bûche de Noël.

De bûche de Noël is niet de enige cake tijdens de feestdagen in Frankrijk. Op 6 januari, de dag van Driekoningen, eten Franse gezinnen een galette des rois of 'koningscake', ter ere van de komst van de Drie Koningen. De galette des rois bestaat uit twee cirkels van bladerdeeg met daartussen een vulling van frangipane. In Frankrijk worden elk jaar meer dan 32 miljoen galettes des rois gegeten en volgens peilingen verorbert 94% van de Fransen ten minste één stuk cake per jaar^[1].

Kerst wordt uitgebreid gevierd in Duitsland, met officiële feestdagen op 25 en 26 december. Veel moderne kersttradities hebben hun oorsprong in Duitsland – denk aan kerstbomen, die al sinds de 16e eeuw in Duitsland gemeengoed zijn, en de Duitse kerstmarkten, die tegenwoordig door heel Europa plaatsvinden en waar traditionele Duitse kersthapjes en -lekkernijen zoals pretzels, flensjes, glühwein en braadworst te koop zijn.

Een andere typische kerstlekkernij is een kerstman van chocolade, de 'Schokoladennikolaus', een hol chocoladefiguurtje dat als klein cadeautje wordt gegeven met de feestdagen. Een verrassend feit is dat Duitsland de grootste producent van chocolade in de EU is. In 2017 produceerde de EU ongeveer 4 miljoen ton chocolade, waarvan 1,3 miljoen ton (32 procent) uit Duitsland afkomstig was^[2] – vergeleken met slechts 0,3 miljoen ton uit België. In 2020 werden er zo'n 151 miljoen chocoladekerstmannen geproduceerd als onderdeel van de totale chocoladeproductie^[3] – dat is 1,8 chocoladekerstman voor elk lid van de Duitse bevolking.

De belangrijkste feestdagen in Nederland zijn 25 en 26 december. Huizen en tuinen worden versierd met kerstlampjes, veel mensen hangen een verlichte kerstster in het raam en natuurlijk pronkt in bijna ieder huis een volledig opgetuigde kerstboom. Met kerst gaat het vooral om het samenzijn met familie en geliefden en om lekker te genieten van typisch kersteten. Voorbeelden van lekkernijen die veel tijdens de kerstperiode worden gegeten zijn kerststol, kerstkransjes en gevulde speculaas.

Op 25 december komen families bij elkaar voor een grote kerstmaaltijd, vaak om te gourmetten. Gourmetten komt van het Franse woord 'gourmandises', wat 'delicatessen' betekent. Midden op tafel staat een kookplaat en gasten hebben allemaal kleine koekenpannetjes waarin ze verschillende soorten vlees, groenten en eieren kunnen bakken of grillen. De maaltijd wordt geserveerd met verschillende sauzen en bijgerechten. Het is een geweldige manier om een grote groep mensen te gast te hebben, waarbij iedereen kan eten wat ze lekker vinden. De populairste sauzen bij het gourmetten zijn knoflooksaus, whiskysaus en pindasaus^[4]. Maar liefst vier op de vijf Nederlanders, 80 procent, eet met kerst een gourmetmaaltijd^[5].

Een van de meest geliefde kersttradities in Portugal is het opzetten van de 'Presépio', of kerststal. De meeste families in Portugal hebben thuis een Presépio, compleet met allerlei verschillende onderdelen en figuren. Sommige zijn met de hand gemaakt of zijn van generatie op generatie doorgegeven. Veel families gebruiken dingen uit de natuur, zoals stokjes, stenen en mos, zodat de Presépio er natuurlijker uitziet.

De belangrijkste kerstviering in Portugal vindt plaats op de avond van 24 december en loopt door tot in de vroege uurtjes de volgende dag. Het gebruikelijke kerstgerecht heet 'consoada', een gerecht van gezouten kabeljauw, kool, aardappelen en gekookte eieren. Het is een relatief bescheiden maaltijd voor Portugese standaarden. Portugezen zijn gek op kabeljauw, dus het is geen verrassing dat deze vis met kerst op tafel wordt gezet. Kabeljauw neemt ongeveer 38 procent van de landelijke vraag naar vis voor zijn rekening in Portugal. Een opvallend feit is echter dat deze vissoort niet in de kustgebieden bij Portugal voorkomt, dus de meeste kabeljauw wordt geïmporteerd. Het land importeert jaarlijks alleen al uit Noorwegen zo'n 100.000 ton gezouten kabeljauw.^[6] Daarnaast consumeert elke persoon in Portugal gemiddeld 61,5 kg kabeljauw, vergeleken met het wereldgemiddelde van 22,3 kg^[7].

In Spanje worden de feestdagen gevierd vanaf 24 december, wanneer families en vrienden aanschuiven voor een overdadige kerstmaaltijd. De feestelijkheden lopen door tot Driekoningen op 6 januari. Op 31 december luidt Spanje het nieuwe jaar in met een interessante feesttraditie: wanneer de klok twaalf slaat, is het de gewoonte om twaalf druiven te eten, één voor elke klokslag. De druiven brengen geluk voor het komende jaar.

Spanje is een van de grootste druivenproducenten in Europa, met in 2016 975 hectare specifiek voor de druiventeelt. Ondanks de enorme hoeveelheden druiven die elk jaar op oudejaarsavond worden gegeten, wordt slechts 2 procent van de Spaanse druiven voor consumptie geteeld. Zo'n 97,4 procent van alle druiven wordt geteeld voor wijn, waaronder de productie van een andere kerstfavoriet: cava^[8].

In Zweden wordt kerst gedurende de hele maand december gevierd. De feestperiode loopt van oudsher door tot en met Sint-Knoetsdag op 13 januari. De belangrijkste kerstviering is op 24 december. Huizen worden versierd met echte kerstbomen, gedempte witte lichtjes, enorme aantallen kaarsen en een geit van stro, die de 'halmbock' wordt genoemd. Om 15:00 uur op 24 december nemen families plaats op de bank om een hele reeks filmscènes van Disney te kijken op de Zweedse nationale televisie. Deze clips worden al sinds 1959 onveranderd uitgezonden. Kalle Anka, zoals dit heet, is een van de populairste televisiemomenten van het jaar en wordt door ongeveer 40 tot 50 procent van het land bekeken^[9].

Op 24 december genieten mensen in Zweden doorgaans van een gerecht dat 'julbord' wordt genoemd als hun belangrijkste feestmaal. Julbord, wat zich als 'kersttafel' laat vertalen, is een uitgebreid feestmaal met verschillende typisch Zweedse schotels die tijdens meerdere gangen worden opgediend. Een typisch julbord bestaat uit vis, kaas, vleessoorten en desserts. Typische bijgerechten op de kersttafel zijn onder meer traditionele Zweedse gehaktballetjes, een overheerlijk gerecht dat wereldwijd bekend is dankzij IKEA, waar het in de winkels te koop is. Ook wordt er heel vaak zure haring als visgerecht opgediend. Zure haring wordt het hele jaar door volop verkocht in Zweden – in 2018 bedroeg de consumptie van ingeblikte zure haring per hoofd van de Zweedse bevolking maar liefst 2,4 kilo^[10].

Kerst is een grote happening in het VK, die door meer dan 90 procent van de totale bevolking wordt gevierd. De meeste families hebben thuis een kerstboom staan, meestal een den of spar, die door het hele gezin wordt opgetuigd. Hulst, klimop en mistletoe worden ook vaak gebruikt om feestversieringen te maken.

Een van de meest gegeten kerstsnacks in het VK zijn 'mince pies', zoete pasteitjes die al sinds de 16e eeuw op het kerstmenu staan. Ze werden oorspronkelijk met een gezoet en gekruid vleesmengsel gemaakt, maar moderne mince pies zijn gevuld met gemengde vruchten, die met brandewijn en specerijen als kruidnagel, nootmuskaat en kaneel op smaak worden gebracht. Mince pies zijn doorgaans alleen te koop rond de feestdagen in het VK, waar winkeliers ze al in oktober beginnen in te slaan. Desondanks worden er jaarlijks ongeveer 1 miljard mince pies geconsumeerd in het VK, wat gelijk staat aan 19 pies per persoon^[11].

Kerstmis is geen nationale feestdag in China, waar christenen slechts 1,8 procent van de bevolking uitmaken^[12]. Toch vieren mensen in China tot op zekere hoogte wel kerst, door tijd met vrienden of familie door te brengen of naar feestjes in karaoke-bars en restaurants te gaan. Winkels en winkelcentra ondergaan tegenwoordig een gedaanteverandering voor de feestdagen, met oogverblindende lichtjes en kerstdecoraties.

Een leuke en verrassende kersttraditie in China is dat er op de avond voor kerst appels worden gegeven, omdat de Chinese uitspraak van het woord 'appel' lijkt op die van het woord 'kerstavond'. Appels worden voorverpakt verkocht in winkels, vaak bedrukt met boodschappen en woorden zoals 'liefde' en 'vrede'. Omdat appels geven zo'n populaire traditie aan het worden is, is het geen verrassing dat China de grootste consument van appels ter wereld is met meer dan 30 miljoen ton appels per jaar^[13].

India is een plurale samenleving, waar alle grote feestdagen van verschillende geloofsovertuigingen vol overgave worden gevierd. Kerst wordt in alle hoeken van het land gevierd. Veel Indiërs versieren voor de gelegenheid hun huis met fonkelende lampjes en felgekleurde decoraties. Veel families tuigen ook een kerstboom op met bovenin een grote ster.

Typisch kersteten in India bestaat onder meer uit zoete gebakken snacks en lekkernijen, zoals kerstcake – een overdadige, rijke vruchtencake met Indiase specerijen zoals kruidnagel en kaneel. Deze zoete smaken worden niet alleen in Indiase gebakken lekkernijen gebruikt. Kaneelsmaak hoort bij kerst, en India is een van de weinige plekken ter wereld waar het hooggewaardeerde ceylon kaneel wordt geproduceerd.

Wereldwijd zijn er twee soorten kaneel: cassia, van de Cinnamomum cassiaboom, een inheemse boomsoort in China, Indonesië en Vietnam; en ceylon of 'echte' kaneel, afkomstig van de binnenbast van de Cinnamomum verumboom die in Sri Lanka en sommige delen van Zuid-India groeit. Ongeveer 70 procent van alle kaneel is cassia, maar ceylon kaneel staat veel hoger aangeschreven en vangt een veel hogere prijs op internationale markten. In 2020 exporteerde India voor 9,7 miljoen dollar aan kaneel^[14] naar landen als de VS, Canada, Australië, het VK en Nieuw-Zeeland.

Kerst wordt niet beschouwd als een belangrijke feestdag in Zuid-Korea, waar christenen slechts 29 procent van de totale bevolking uitmaken^[15]. Zuid-Korea is echter wel het enige Oost-Aziatische land waar kerst als een nationale feestdag wordt erkend, en daarom wordt deze gelegenheid toch door veel inwoners gevierd. Voor veel Zuid-Koreanen betekent dit dat ze tijd met familie doorbrengen en kerstcake eten. In Zuid-Korea kan dit elke soort cake zijn, inclusief cheesecake, chocoladecake en slagroomtaart, op voorwaarde dat er bovenop een kerstversiering prijkt.

Een veel grotere traditie in Korea is Nieuwjaarsdag van de maankalender, die begint met de eerste nieuwe maan van de maankalender en vijftien dagen later eindigt bij volle maan. De datums verschillen van jaar tot jaar, maar Nieuwjaarsdag valt meestal tussen 21 januari en 20 februari volgens de westerse kalender. Een heel populair en nogal verrassend cadeau voor Nieuwjaarsdag in Zuid-Korea is smac.

Sterker nog, Zuid-Korea is de op een na grootste consument van smac ter wereld, na de Verenigde Staten^[16]. Een van de meest succesvolle voedselwinkels van het land, CJ CheilJedang, beweert ongeveer 1,2 miljard blikjes smac van 200 gram te hebben verkocht sinds het ontstaan van het product. Dat is het equivalent van 24 blikjes per Koreaanse inwoner. Smac-cadeauverpakkingen vertegenwoordigen 60 procent van de jaarlijkse verkopen^[17].

De VAE, met zijn grote buitenlandse gemeenschap, is trots op zijn multiculturalisme. Wanneer de feestdagen naderen, veranderen winkelcentra in een betoverend landschap van glinsterende lichtjes en kerstbomen.

Wie kerst viert in de VAE kan rekenen op een druk programma met feestelijke evenementen en activiteiten voor jong en oud, overdadige lunchmaaltijden en diners, en een goede dosis winterzon. Het winkelparadijs Mall of the Emirates in Dubai heeft elk jaar 's werelds grootste verzameling kerststollen. In 2020 konden bezoekers van het winkelparadijs stukken van de 700 meter lange stollen kopen, waarvan de opbrengst aan het Dubai Centre of Special Needs werd gedoneerd^[18].

Kerstmis wordt vol overgave gevierd in Mexico, met festiviteiten die plaatsvinden van 12 december tot Driekoningen op 6 januari. Hoewel tradities als kerstbomen de laatste jaren aan populariteit hebben gewonnen in Mexico, wordt thuis veel vaker gekozen voor de traditionele kerststal, of 'Nacimientos'. De belangrijkste kerstmaaltijd wordt opgediend op 24 december, wanneer families aanschuiven om van een keur aan gerechten te genieten, met gebraden kalkoen als meest gekozen gerecht.

Ook in Mexico horen appels bij de kerstviering, hoewel het land pas op de twintigste plaats op de lijst van grootste appelproducenten ter wereld staat met een productie van ongeveer 761.000 ton appels in 2019^[19]. De meeste van deze appels worden gebruikt in de productie van mousserende alcoholische cider, een traditionele drank waarmee Mexicanen het nieuwe jaar inluiden. De cider die elk jaar in december in Mexico wordt gedronken heeft een jaar gefermenteerd, wat betekent dat het land dit jaar appelcider van de oogst in 2021 drinkt.

Kerst wordt uitgebreid gevierd in heel Noord-Amerika: ongeveer 90 procent van de Amerikanen^[20] en 87 procent van de Canadezen^[21] doen mee aan de feestelijkheden. Kerstbomen zijn een populaire traditie in beide landen, samen met kransen en slingers gemaakt van groenblijvende bladplanten met bessen en dennenappels.

Zuurstokken zijn een populaire kerstsnack in Noord-Amerika. Ze zijn gemaakt van geharde witte suikersiroop met rode of groene strepen en smaken zoals pepermunt of wintergroen. Deze suikerstokken, in de vorm van een wandelstok, staan synoniem aan kerst en worden vaak gebruikt om kerstbomen te versieren of als cadeautje te geven.

In de VS zijn zuurstokken het meest verkochte kerstsnoepgoed. Ze worden elk jaar massaal geproduceerd door zowel grootschalige producenten als kleinere familiebedrijven. In totaal worden er elk jaar zo'n 1,7 miljard zuurstokken geproduceerd in de VS,^[22] waarbij 90 procent van alle verkopen plaatsvindt tussen Thanksgiving en eerste kerstdag. Bij vergelijking wordt de meerderheid van de zuurstokken in Canada door één snoepproducent geproduceerd, Karma Candy, gevestigd in Hamilton in het zuiden van Ontario. Elk jaar begint het bedrijf de productie al in maart op te voeren tot ongeveer 1 miljoen zuurstokken per dag^[23].